De verduurzaming van Nederland is een hele opgave, de RES is duidelijk een belangrijk onderdeel hiervan. Nu de eerste regionale energieplannen (RES 1.0) zijn opgeleverd bij het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn de overheden, netbeheerders en projectontwikkelaars aan zet om de plannen in uitvoering te brengen. Als al deze plannen uitgevoerd worden leveren ze maar liefst 55 TWh op aan hernieuwbare energie op land in 2030.
Om de plannen uit te voeren, zijn steeds meer mensen nodig voor het leggen van zonnepanelen, isoleren van huizen, aansluiten van warmtepompen en installeren van laadpalen voor elektrische auto’s. De komende tien jaar zijn hiervoor 23.000 tot 28.000 extra banen nodig*. Die moeten we dus nog optellen bij de 56.300 openstaande technische vacatures (aantal in het derde kwartaal van 2020**).
Er is dus een enorm tekort aan gekwalificeerd personeel om de plannen richting 2030 daadwerkelijk uit te voeren. Dat is een uitdaging, maar het biedt ook kansen voor toekomstige werkgelegenheid. Toch worden deze uitdaging en de mogelijkheden nog niet gekoppeld aan de opgave van de energietransitie. In slechts de helft van de RES’en is aandacht voor de voortdurende krapte op de arbeidsmarkt. In de plannen waarin wel aandacht is voor de arbeidsmarkt, zijn de verschillen groot. Zo komen we de volgende beschrijvingen tegen***
- “De rol van de provincie”
- “Randvoorwaarde voor de provincie en Rijk”
- “Ondersteuning van Nationaal Programma RES en het Rijk”
- “Afhankelijk van beschikbaar personeel van netbeheerder”
- “We zoeken de samenwerking op met onderwijsinstellingen”
- “Werknemers- en werkgeversorganisaties moeten samen op landelijk, regionaal en sectoraal niveau oplossingen zoeken.”
Het is dus niet duidelijk wie de handschoen gaat oppakken. Scholen en het UWV wachten met opleiden tot een concrete vraag naar personeel volgt van bedrijven. Voor bedrijven zijn de plannen echter nog niet concreet genoeg, of hun kennis van de plannen is onvoldoende. Zij starten daarom nog niet met de werving, waarop (zij-)instromers, scholen en bemiddelende organisaties kunnen anticiperen. Hoe kunnen we deze vicieuze cirkel doorbreken?
1: Maak de personeelstekorten regionaal inzichtelijk met een Human Capital Agenda
Inzicht in het effect van de plannen van de 30 RES’en op werkgelegenheid is er veelal nog niet. Als de partijen die betrokken zijn bij de arbeidsmarkt- en onderwijsvraagstukken de RES al in het vizier hebben, ontbreekt vaak een gezamenlijke aanpak en een concrete arbeidsmarktstrategie. Om de eerste stap te zetten is het essentieel dat het energievraagstuk in de regio verbonden wordt aan het regionale arbeidsmarktvraagstuk. Een Human Capital Agenda (HCA) kan hiervoor een goede oplossing zijn. In een HCA wordt, na regionaal onderzoek naar de verwachte arbeidsvraag en -capaciteit, onder andere een visie, ambitie en actieplan opgesteld. Daarnaast biedt dit betrokken partijen inzicht in de rol die zij op zich moeten nemen. Eerder werden HCA’s al succesvol toegepast in de RES’en van de regio’s Hart van Brabant, Noord-Holland Noord, Noord-Holland Zuid en Flevoland.
2: Veranker arbeidsmarkt en onderwijs in de Regionale Energie Strategie
Tegelijkertijd zijn de RES-regio’s niet de meest geschikte partij om geschikt personeel te vinden of hier trajecten voor op te zetten. De 35 arbeidsmarktregio’s kunnen hierbij essentiële ondersteuning bieden. Zij hebben het netwerk, de middelen en de expertise om hiermee aan de slag te gaan. We kunnen de meeste slagkracht halen door aan te sluiten op deze bestaande structuren. Het is wel belangrijk om een duidelijke rolverdeling vast te stellen tussen provincies, arbeidsmarktregio’s, regionale mobiliteitsteams, Economic Boards en (andere) samenwerkingsverbanden. Deze rolverdeling kan vervolgens worden vastgelegd in de Human Capital Agenda en de vernieuwde RES-plannen (RES 2.0).
3: Geef (financiële) ruimte voor experimenten en pilots
Het is vijf voor twaalf en steeds meer betrokken bedrijven en partijen trekken aan de bel over het komende arbeidsvraagstuk. Om de energietransitie geen spaak te laten lopen, moeten we niet alleen over oplossingen praten, maar knopen doorhakken en de schop in de grond steken.
Creëer meer (financiële) ruimte voor experimenten en pilots, zodat scholen en werkgevers de ruimte krijgen om ondanks de hoge werkdruk, buiten gebaande paden te treden. Dit draagt vervolgens bij aan meer personeel, of een betere inzet van het personeel. Hierbij is het wel van belang om experimenten en pilots te verbinden, te monitoren en de successen te vertalen naar bredere toepassingen. Een jaarconferentie gericht op de energietransitie kan bijvoorbeeld worden ingezet om successen tentoon te stellen en te verspreiden. Op deze manier voorkom je versnipperde initiatieven en kunnen regio’s van elkaars successen leren.
Voorkom vertraging
Als we niets doen, zal de uitvoering van de energietransitie vastlopen. In de RES’en is hier tot op heden onvoldoende aandacht aan besteed, terwijl we geen tijd te verliezen hebben. Daar waar arbeidsmarkt wel genoemd wordt, wijzen verschillende partijen naar elkaar voor het zetten van de eerste stap. Hierdoor neemt niemand de verantwoordelijkheid en blijft de nodige actie uit. Om vertraging in de energietransitie te voorkomen is het belangrijk om de uitdagingen op de arbeidsmarkt per regio in kaart te brengen, te verankeren in de RES’en en te verbinden aan proactief arbeidsmarktbeleid. Alleen op deze manier worden de arbeidsmarktdoelen net zo ambitieus als die van de energieopwekking zelf.
Over de Klimaat en Energie Koepel
Met KEK geloven wij in de potentie van de huidige jonge werkende generatie. Onze 800 ambassadeurs werken verspreid over Nederland in de verschillende sectoren van het Klimaatakkoord, zowel op de werkvloer als bij de management of strategie afdeling. Wij willen ons inzetten om te zorgen dat jonge werknemers een bijdrage kunnen maken bij de uitdagingen van het Klimaatakkoord. Enerzijds kijken we wat young professionals zelf kunnen doen binnen hun organisatie of sector, anderzijds reflecteren we wat overheid, bedrijfsleven, onderwijs en maatschappelijke organisaties beter samen en met ons kunnen doen.
Heb je nog vragen over dit artikel of ben je benieuwd wat KEK voor jouw organisatie kan betekenen? Neem dan contact op via arbeidsmarkt@klimaatenergiekoepel.nl.
*Ecorys (2021) Klimaatbeleid en de arbeidsmarkt
**NOS (2021) Tienduizenden extra mensen nodig in de energietechniek maar aantal studenten daalt
***Citaten uit de RES 1.0 van verschillende regio’s